بازاریابی سیاسی یکی از شکلهای بازاریابی است که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد و احتمالاً فعّالان این حوزه کمتر از دانش آموختگان بازاریابی باشند. نکته ای که باید به آن توجه کنیم آن است که هر چند بازاریابی سیاسی تفاوتهای زیادی با دیگر شکلهای بازاریابی دارد، اما کماکان از قوانین بازاریابی پیروی می کند. بازاریابی سیاسی تنها در روزهای انتخابات معنادار نیست، زیرا فرآیندی بلندمدت است که بخشهای گوناگونی دارد و در طول دوران انتخابات به اوج خود می رسد. اما به هر حال، در روزهای انتخابات آن هم بیشتر در طی انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی در کشور ما معنای پررنگ تری پیدا می کند. در این یادداشت قصد دارم به ابزارهای بازاریابی سیاسی که خصوصاً در دوران تبلیغات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در حال استفاده است، بنویسم.
مقدمۀ بازاریابی سیاسی
بازاریابی، علمی است که طی چند دهۀ گذشته توانسته در بین صاحبان صنایع و محافل دانشگاهی جایگاه ویژه ای را کسب کند. مدت زیادی است که بازاریابیِ علمی وارد عرصۀ کسب و کار شده است. ورود بازاریابی به عرصۀ کسب و کار در کشورهای توسعه یافته بسیار سریع تر از کشورهای در حال توسعه اتفاق افتاده است و توانسته برای آن ها آثار مثبتی را به همراه آورد. علاوه بر این در سه دهۀ اخیر، شاهد ورود بازاریابی به عرصۀ سیاست و قدرت نیز بوده ایم که موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. مسأله اینجاست که فضای رقابت کاندیداها، از یک سو، هویتی سیاسی داشته و از سوی دیگر، با مفاهیم بازاریابی ارتباطی تنگاتنگ دارد. اما با این وجود، دانشی که بتواند مسأله کاندیداها را در این فضای ویژه حل کند، کمتر دیده می شود. بازاریابی سیاسی و تبلیغات سیاسی، به عنوان یک علم بین رشته ای برای پاسخ به نیاز فوق الذکر مطرح شده است. با این وجود به نظر می رسد این علم خصوصاً در کشور ما مورد کم توجهی واقع شده است و در جوامع علمی و دانشگاهی ناشناخته است.
ابزارها و روشها در بازاریابی سیاسی
محمدرضا انبیایی در کتاب اصول بازاریابی سیاسی (که از معدود کتابها با این موضوع است) در مورد ابزارها و روشها در بازاریابی سیاسی، ضمن تفکیک این ابزارها و روشها
به بخش سنتی و نوین، مواردی را ذکر می کند که در ادامه به بخشی از آن می پردازیم.
- استفاده از ستاره ها و چهره های مشهور
- طرح های تبلیغاتی تخریبی
- تبلیغات مقایسه‌ای
- مچ گیری
- رقابت‌های پیش انتخاباتی
- تبلیغات شبکه ای
- مراکز تلفنی
- نظرسنجی‌های ساختگی
- پیام‌های خودکار (پیامک صوتی)
- تصویرسازی ویدیویی
اما آن چه در مناظره اول کاندیداهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به چشم خورد، استفاده از مچ گیری و شاید دروغ بزرگ بود. در ادامه در مورد این دو استراتژی در تبلیغات سیاسی بیشتر توضیح می دهیم.
مچ گیری در تبلیغات سیاسی
به معنای بررسی موشکافانه و تجسس در خصوصیات رقبا یا سایر کاندیداهاست. این خصوصیات شامل مواضع عمومی اعلام شده، زندگی شخصی (فعالیت های مالی، خدمت سربازی، مدارک تحصیلی و ...)، بهره گیری از اظهار نظرها و مواضع عمومی اعلام شده رقبا در مورد مسائل سیاسی (سوء استفاده از اظهار نظرهای رقبا در جهت تخریب وجهه ی آن ها نزد مخاطب)، تاکید بر سوابق انتخاباتی قبلی (نحوه ی عملکرد حریف، نقاط ضعف وی در انتخابات پیشین) و ... است که با هدف یافتن سوابقی که اعتبار رقیب را مخدوش سازد، انجام می‌گیرد.
بررسی دقیق ویژگی های مخالفان كه به طور متداول OPPO نامیده می شود، می تواند شامل بررسی كاركنان حزب در تحقیقات دقیق از آرشیو رسانه ای اخبار، سابقه رأی گیری قانونی (سوابق انتخابات قبلی)، وضعیت موقعیت اجتماعی، زندگی شخصی، سابقه خدمت سربازی و سوابق تأمین منابع مالی انتخابات باشد.
گفت وگو با استراتژیست‌های مبارزات انتخاباتی به وضوح نشان می دهد كه OPPO اساس اكثر مبارزات انتخاباتی احز اب برای تبلیغات و اهداف رسانه ایست. در OPPO، بررسی كنندگان، خط مشی های حزب را موشكافی كرده و تاریخچه مختصری از زندگی (CV) كاندیدا و لیستی از فعالیت‌های مالی او در انتخابات را بررسی میكنند.
دروغ بزرگ در تبلیغات سیاسی
البته واژۀ دروغ بزرگ اصطلاحی است که به کار می رود، و ممکن است لزوماً به دروغ اشاره نداشته باشد و یک ادعای بزرگ یا قول بزرگ باشد. این روش هم از روشهایی است که تقریباً همیشه مورد استفاده قرار می گیرد. وعده های انتخاباتی بزرگ از جملۀ همین روشهای مربوط به استراتژی «دروغ بزرگ» است، که معمولاً در کشور ما فراوان مورد استفاده قرار می گیرد.
 |
این مطلب توسط آقای سید حمیدرضا عظیمی نوشته شده است |
بازاریابی سیاسی : از مچ گیری تا دروغ بزرگ
