ضعف اقتصاد و سياست‌های فعالانه فدرال‌رزرو، ارزش‌دلار را از ماه ژوئن به اين سو پايين برده است. آيا اين وضعيت ادامه مي‌يابد؟
سه ماه پیش كه بحران بدهی در اروپا به نگرانی بازار‌ها درباره ریسك مستقل منجر شد، به نظر می‌آمد كه تمام راه‌ها به‌دلار ختم می‌شود. ارزش‌دلار در برابر دیگر ارز‌های بزرگ جهانی یعنی ین، پوند و یورو، رو به افزایش بود. در حالی كه سرمایه‌گذاران مطمئن نبودند كه نقدینگی خود را در قالب چه ارزی نگه دارند، به نظر می‌آمد كه نقش‌دلار به عنوان ارز ذخیره دنیا به مزیتی بسیار گرانبها برای آن تبدیل شده است. اقتصاد آمریكا بهترین اقتصاد در میان گروهی از اقتصادهای ضعیف به نظر می‌رسید. ظاهرا صحنه برای بهبود دلار چیده شده بود.
اما حالا شرایط به سرعت تغییر كرده است. در 11 آگوست، دلار با نرخ برابری 7/84 ین به كمترین ارزش خود طی 15 سال گذشته در برابر این واحد پولی رسید؛ اما با نرخ برابری 29/1دلار به ازای هر یورو در مقابل این ارز قد علم كرد، هر چند این رقم هنوز در مقایسه با اوائل ژوئن (كه یورو در بدترین وضعیت خود قرار داشت) بسیار ضعیف‌تر بود (رجوع كنید به نمودار 1). كاهش ارزش دلار طی هفته‌های اخیر به وضعیت ضعیف‌تر پدید آمده در اقتصاد و مخصوصا شرایط موجود در بازار كار ارتباط دارد. در 10 آگوست فدرال رزرو قبول كرد كه بهبود اقتصاد، احتمالا سرعتی كمتر از آنچه انتظار می‌رفت، خواهد داشت. این نهاد پولی نرخ بهره اصلی خود را در محدوده هدف 25/0-0 نگه داشت و از این اعتقاد خود كه نرخ‌های بهره باید برای «یك دوره طولانی‌مدت» پایین نگه‌داشته شوند، عدول نكرد. به علاوه، این بانك اعلام كرد كه درآمد‌های حاصل از سررسید اوراق قرضه رهنی تحت مالكیت خود را دوباره در اوراق قرضه دولتی سرمایه‌گذاری خواهد كرد تا از نزول تدریجی ترازنامه خود (و بنابراین حجم پول نقد در دسترس) جلوگیری كند.
این تغییر ملایم در سیاست‌های فدرال رزرو به میزان گسترده‌ای مورد پذیرش قرار گرفت. این امر نشانگر نگرانی‌های موجود درباره اقتصاد بود و در عین حال به انجام اقدامات ناشی از ترس و نگرانی خاتمه داد، اما نتوانست از افت بازار‌های بورس در روز بعد از انتشار این اعلامیه جلوگیری كند - احتمالا به این خاطر كه سرمایه‌گذاران انتظار داشتند كه بانك مركزی از این هم فراتر رود و خود را به دور جدیدی از خرید دارایی متعهد كند یا احتمالا به این خاطر كه لحن محتاطانه‌تر فدرال‌رزرو درباره اقتصاد، آنها را نگران كرده بود. اما كماكان به نظر می‌آمد كه تغییر سیاست‌های فدرال‌رزرو تایید می‌كند كه این بانك در مقایسه با دیگر بانك‌های مركزی دنیا علاقه بیشتری به تداوم سیاست پولی آسان خود دارد - برداشتی كه به كاهش ارزش‌دلار انجامیده و به صادرات آمریكا كمك كرده است. روز پیش از اعلام این تصمیم از سوی فدرال‌رزرو، بانك مركزی ژاپن اعلام كرد كه تغییری در سیاست پولی خود نمی‌دهد. بانك مركزی اروپا (ECB) با لغو حمایت خود از نظام بانكی در قبال نقدینگی اضطراری، امكان افزایش نرخ‌های بهره كوتاه‌مدت بازار را فراهم آورده است.
اتفاقاتی كه در آمریكا رخ می‌دهد، سرنوشت‌دلار را تعیین نمی‌كند، زیرا نرخ‌های بهره دو رویه دارند. بهبود دوباره یورو از ماه ژوئن به بعد، تا حدی به این خاطر بوده كه اطمینان بازار‌ها از مقابله اروپا با مشكلات ناشی از بدهی‌های مستقل بیشتر شده است. قدرت این واحد پولی همچنین بهبود وضع اقتصاد را منعكس می‌كند. انتظار می‌رفت كه ارقام جدید نشان دهند كه رشد جی‌‌دی‌پی منطقه یورو در سه‌ماه دوم (عمدتا به خاطر رونق اقتصاد آلمان)، اندكی سریع‌تر از آمریكا باشد. اما مشكل سرعت اندك رشد در كشور‌های پیرامونی منطقه یورو هنوز از میان نرفته است. یوروی پر‌قدرت، عدم رقابت‌پذیری صادراتی را در ایتالیا، اسپانیا، یونان و پرتغال تشدید می‌كند. به این دلیل است كه بسیاری از تحلیل‌گران فكر می‌كنند یورو احتمالا دوباره تضعیف خواهد شد.
در مقابل ممكن است، بهبود ین كماكان ادامه پیدا كند. این واحد پولی در سطوحی با دلار مبادله می‌شود كه آخرین بار بعد از بحران پزو در اواسط دهه 1990 مشاهده شد (در آن زمان، ین ارز ذخیره‌ای بهتری در مقایسه با دیگر واحدهای پولی محسوب می‌شد). اما ممكن است قدرت‌گیری دوباره ین به آن اندازه كه به نظر می‌رسد، برای صادرات ژاپن دردناك نباشد. سال‌ها كاهش قیمت در ژاپن، همراه با تورم اندك در سایر كشور‌ها این معنا را به همراه دارد كه نرخ ارز موثر واقعی، از متوسط آن از سال 1990 به بعد كمتر است (رجوع كنید به نمودار 2). از آن جا كه دستمزد‌ها و قیمت‌ها در ژاپن در مقایسه با آمریكا و اروپا كاهش یافته است، صادرات آن می‌تواند با نرخ ارز اسمی قوی‌تر كنار آید.
حال آنچه نیاز به توضیح دارد، این نیست كه چرا ین اخیرا قدرت پیدا كرده است، بلكه باید توضیح داد كه چرا پیش از این تا این اندازه ضعیف بوده است. كیت جاكس از سوسیته‌جنرال می‌گوید كه بخش عمده‌ای از پاسخ این سوال به بازدهی اندكی اوراق قرضه در ژاپن بازمی‌گردد. او خاطر‌نشان می‌كند كه «میزان تملك ین چندان زیاد نیست، زیرا ژاپن تا به حال كمترین نرخ‌های بهره را در دنیا داشته است.» اما هم‌اكنون كاهش بازدهی اوراق قرضه در آمریكا همانند بسیاری از كشور‌های اروپایی، اندكی بر جذابیت ژاپن برای سرمایه‌گذاری افزوده است. هر چه دیگر كشور‌های ثروتمند دنیا شباهت بیشتری به ژاپن پیدا كنند، دلیل كمتری برای دوری جستن از ین وجود خواهد داشت. حتی گفته می‌شود چین به عنوان بخشی از تلاش برای تنوع‌بخشی به ذخایر ارزی خود و كاهش سهم‌دلار در آنها در حال خرید اوراق قرضه دولت ژاپن بوده است.
این علاقه به نگهداری ین كاملا خوشایند ژاپنی‌ها نیست. به ویژه در این روز‌ها كه تقاضای كل در كشور‌های ثروتمند تا این اندازه پایین آمده است و صادرات به بازار‌های نو‌ظهور، بهترین راه برای رستگاری اقتصادی به نظر می‌رسد، واحد پولی ارزان بسیار پر‌ارزش زیادی تلقی می‌شود. وزارت دارایی ژاپن از این امر گلایه دارد كه تغییرات اخیر ین، «تا حدودی یك‌طرفه» بوده است. این لحن كلام به این احتمال دامن زده است كه مقامات ژاپنی به زودی برای مهار افزایش ارزش ین وارد صحنه شوند. اما چنین كاری تلاش‌های كشور‌های ثروتمند دنیا برای ترغیب چین به آماده‌سازی شرایط برای افزایش ارزش یوآن را ضایع می‌كند. محتمل‌تر این است كه بانك‌های مركزی اروپا و ژاپن به پیروی از فدرال‌رزرو، آسان‌گیری مقداری خود را (ولو اندك) افزایش دهند - یا ریسك افزایش نرخ ارز را به جان بخرند. جدال برای دستیابی به واحد پول ارزان، در نهایت تنش‌هایی را میان دو سوی اقیانوس اطلس (و نیز میان دو سوی اقیانوس آرام) به وجود خواهد آورد، زیرا همه نمی‌توانند نرخ ارز خود را یك‌باره پایین بیاورند. با این حال، دلار فعلا جایزه پول ارزان را از آن خود كرده است.
دانلود این مطلب از کتابخانه پایگاه اطلاع رسانی صنعت
منبع: اکونومیست، ترجمه محسن رنجبر به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد
