برخی افراد پایان «قیمت‌های ارزان چینی» را پیش‌بینی می‌کنند. دیگران نگاهی امید‌وارانه‌تر دارند.
بروس روکوویتز می‌گوید: «دوره کالاهای ارزان تمام شده است». او مدیر ارشد لی‌اند‌فانگ است؛ شرکتی که پوشاک و لوازم خانگی را بیشتر از هر جای دیگر به آسیا صادر می‌کند.
در حوزه‌هایی که نیاز به تکنولوژی‌های پیچیده‌ای ندارند و لی‌اند‌فانگ در آنها تخصص دارد، این شرکت نزدیک به ۴۰ در‌صد از صادرات چین به آمریکا و همچنین بخش بزرگی از صادرات آن به اروپا را در دست دارد.
این بنگاه فعالیت‌هایی را در چندین کشور آسیای شرقی انجام می‌دهد و در آنها سخت‌کوشانه به دنبال تامین‌کنندگانی ارزان و قابل اتکا از همه چیز، از کیف زنانه گرفته تا می‌ز‌های عسلی کافی‌شاپ‌ها است. از این رو هنگامی که روکوویتز می‌گوید که دوره تولیدات کم‌هزینه آسیایی به پایان خود نزدیک می‌شود، توجه افراد زیادی را به خود جلب می‌کند. او بر این باور است که تولید در آسیا چند مرحله را که هر کدامشان نزدیک به ۳۰ سال طول کشیده‌اند، پشت سر گذاشته است. در دوره حکومت مائو زدونگ که چین به کشوری ایزوله و جدا افتاده بدل شده بود، شرکت‌ها در هنگ‌کنگ، تایوان و کره جنوبی در ساخت کالاهای مختلف تخصص پیدا کردند.
در سال‌های پایانی دهه ۱۹۷۰ و بعد از مرگ مائو که چین مرز‌هایش را به روی دنیای بیرون باز کرد، این امپراتور‌های تجربه‌اندوخته آسیایی به جنوب چین روی آوردند. این شرکت‌ها در حالی که دسترسی تقریبا بی‌هزینه‌ای به زمین و نیروی کار داشتند و افزون بر آن از وجود قطب بندری و لجستیکی کار‌آمدی به نام هنگ‌کنگ در نزدیکی خود برخوردار بودند، کالا‌ها را حتی ارزان‌تر از پیش تولید می‌کردند و آنها را به سراسر دنیا می‌فروختند.
طی ۳۰ سال پس از آن، تولید‌کنندگان در چین به مهار تورم در سطح دنیا کمک کردند؛ اما به گفته روکوویتز این دوره اکنون به پایان خود رسیده است. دستمزد‌ها در چین به تندی در حال افزایش هستند. موجی از تقاضای جدید به ویژه از سوی خود چین به افزایش قیمت کالا‌ها می‌انجامد. تولید‌کنندگان می‌توانند با انتقال تولید به مناطقی جدید مانند غرب چین، ویتنام، بنگلادش، مالزی، هند و اندونزی تا حدی از بار مشکلات خود بکاهند؛ اما بر پایه پیش‌بینی او هیچ کدام از این مناطق جدید تورم را به شیوه‌ای که روزگاری جنوب چین مهار می‌کرد، به زنجیر نخواهند کشید.
تمام این مناطق بر مجموعه‌ای از مواد اولیه یکسان که روز به روز گران‌تر می‌شوند، تکیه دارند. بسیاری از آنها با دستمزد‌هایی رو به افزایش یا پشتیبانی‌هایی ضعیف روبهرو می‌شوند. هیچ کدامشان نمی‌توانند میزانی از کار‌آیی را که در هنگام گرایش تولید‌کنندگان به جنوب چین به بار نشسته بود، پدید آورند. هیچ چیز نمی‌تواند جای معجزه چین را بگیرد. روکوویتز می‌گوید که «هیچ معجزه دیگری وجود ندارد.» قیمت‌ها با نرخی معادل ۵ در‌صد یا بیشتر در سال در حال افزایش هستند و هیچ پایانی بر این روند متصور نیست. این تصویر حتی می‌تواند خوش‌بینانه باشد. به باور روکوویتز، تا این نقطه از سال جاری، لی‌اند‌فانگ در فعالیت‌های تامینی خود با افزایش متوسط ۱۵ در‌صدی در قیمت‌ها روبهرو شده است. دیگر تامین‌کنندگان اسباب‌بازی، لباس و لوازم خانگی آسیایی نیز داستان‌های دهشتزای مشابهی را بیان می‌کنند.
با این همه، تولید‌کنندگان در برخی حوزه‌های دیگر نگاهی متفاوت به اوضاع دارند. در روز ۳۱ ماه مه، همان روزی که روکوویتز در هنگ‌کنگ صحبت می‌کرد، نمایشگاه سالانه کامپیوتکس چند صد کیلو‌متر آن طرف‌تر در تایپه (پایتخت تایوان) آغاز شد. هتل‌ها حتی با این قیمت‌های بالا پر شدند. شرکت‌های بزرگ فناوری دنیا مانند اپل و حتی اچ‌تی‌سی تایوان در این نمایشگاه غایب بودند؛ اما نزدیک به ۲ هزار فروشنده در آن حاضر شدند و ابزار‌هایی ارزان‌قیمت و نو‌آورانه را فروختند.
شمار فراوانی از بنگاههای چینی در این نمایشگاه حاضر شدند. بیش از ۵۰۰ تا از آنها غرفه‌هایی را اجاره کردند و این در حالی بود که تعداد بنگاههای چینی حاضر در این نمایشگاه در سال گذشته ۲۰۰ بنگاه بود. بسیاری از آنها از همان مناطقی از چین می‌آیند که روزگاری به خاطر منسوجات و اسباب‌بازی‌های ارزان شناخته می‌شدند. با تشویق دولت، کمر‌بندی که از شنژن تا گوانگ‌ژو کشیده می‌شود، به تولید کالا‌هایی پیچیده‌تر مانند قطعات الکترونیکی روی آورده است.
برخی از کالاهای شگفت‌آور‌تری که در این نمایشگاه دیده می‌شدند، گونه‌های بسیار ارزان از نمونه‌های موفق جهانی بودند. شرکتی به نام BananaU تبلت‌هایی با سیستم عامل آندروید گوگل را به قیمت ۱۰۰ دلار تبلیغ می‌کرد. یکی دیگر از آنها کامپیوتر‌های باریکی را که بر پایه ویندوز کار می‌کردند و بسیار به MacBookها شبیه بودند، با قیمتی کمتر از ۲۵۰ دلار عرضه می‌کرد. ای‌ریدر‌ها (E-Reader) همه جا دیده می‌شدند و با بهایی بسیار اندک به فروش می‌رفتند.
معلوم نیست که این کالا‌ها بتوانند در بازار‌های توسعه‌یافته تولید شوند یا به فروش رسند. ممکن است هزینه مالکیت معنوی که در رابطه با برخی ابزار‌ها مطرح است، پرداخت نشده باشد. با این همه غرفه‌های نمایشگاه پر شده بود. خریداران غرفه‌های مادربورد‌ها، تراشه‌های حافظه، هارد‌دیسک‌ها، سرور‌ها، کارت‌های گرافیکی، کانکتور‌ها، مانیتور‌ها و... را بسیار شلوغ کرده بودند.
در سال ۲۰۰۹ خریداران از بحران مالی خارج شدند و به سفارش تجهیزات بیشتر به تولید‌کنندگانی روی آوردند که از ظرفیت خود کاسته بودند و به این ترتیب، قیمت این کالاهای الکترونیکی یکباره بالا رفت؛ اما داده‌های گرد‌آوری‌شده در تایوان نشان از آن دارد که قیمت‌ها اکنون دوباره به سرعت در حال کاهش هستند. اگر قرار بود که فروشندگان در کامپیوتکس شعاری مشترک داشته باشند، این بود: «بیشتر برای کمتر».
محصولاتی که مصرف انرژی را پایین می‌آورند، از جمله پر سر و صدا‌ترین محصولات بودند. این کالا‌ها شامل مبدل‌های جریان برق مستقیم و متناوب و حسگر‌هایی بودند که می‌توانستند مصرف برق را در لامپ‌های خیابانی، یخچال‌ها و سیستم‌های تهویه کمتر کنند. این ابزار‌ها نخست به خاطر پتانسیلشان در ساز‌گاری با محیط‌زیست به بازار عرضه شدند؛ اما آنچه به دل خریداران نشست، توانایی آنها در افزایش بهره‌وری بود. بنگاههای ژاپنی که بعد از زلزله مجبور بوده‌اند کار خود را با مصرف برق کمتر انجام دهند، علاقه ویژه‌ای به این ابزار‌ها پیدا کرده‌اند.
بنگاههای چینی درباره هر محصولی که هزینه‌ها را کاهش می‌دهد یا خود‌کار‌سازی (اتوماسیون) را راحت‌تر می‌کند، کنجکاو بودند. زمانی که کار‌گر ارزان بود، بنگاههای چینی به گونه‌ای نا‌کار‌آمد از آن استفاده می‌کردند.
اکنون آنها یاد می‌گیرند که چگونه باید با استفاده از کار‌گرانی کمتر به تولیدی بیشتر دست یابند. شاید لی‌اند‌فانگ زنگ پایان دوره‌ای از تولید را به صدا در‌آورده باشد، اما نمایشگاه کامپیو‌تر تایپه حکایت از آن می‌کند که دوره‌ای دیگر در حال ظهور است.
دانلود این مطلب از کتابخانه پایگاه اطلاع رسانی صنعت
منبع: اکونومیست به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد مورخ 8 تیر 1390
