اورگنایز کردن و مرتب سازی کالاها با قفسه بندی ها جزء یکی از ضروری‌ترین اقدامات هر صنعت، شرکت یا سازمان برای سر و سامان دادن به کالاهای موجود در انبار است. قفسه بندی هایی که با طرح های مختلف، از جنس فلزی و برای کاربرد خاصی هستند. کالاهای نیازمندِ چیدمان در انبارها دارای ویژگی‌های متنوعی هستند بنابراین طبقه‌بندی آنها طبق استانداردهای اصولی و متناسب با ویژگی بارها ضروری است. میتوان گفت که مهم‌ترین کاربرد این قفسه بندی ها، دسترسی آسان به کالاها و اجناس است. در مورد چگونگی طبقه‌بندی کالا در انبار قانون ثابتی وجود ندارد.
افراد برحسب نیازهای خود اقدام به طبقه‌بندی کالا می‌کنند. کالاها را میتوان بر اساس جنس، مشخصات، میزان استفاده یا حجم و اندازه‌ي آنها قفسه بندی کرد. یک انبار بدون قفسه بندی، عملا شبیه به مخروبه‌ای است که دسترسی به یک جنس در آن، مثالِ پیدا کردن سوزنی در انبوهی از کاه است که بیشتر باعث سردرگمی نیروی انسانی می‌شود.
اهمیت قفسه بندی انبار
استفاده از قفسه در انبار علاوه بر اینکه دسترسی به اجناس را آسان‌تر می‌کند، بهترین روش مراقبت و حفظ سلامت کالا نیز می‌باشد. قفسه‌های مورد استفاده در انبارها، معمولا فاصله‌ی استانداری از سطح زمین دارند و این ویژگی، از کالاهای حساس به رطوبت محافظت می‌کند. چیدن کالاهای با وزن سنگین روی یکدیگر، منجر به آسیب دیدگی و یا متلاشی شدن آنها خواهد شد. بنابراین قفسه بندی کالاهای بزرگ و سنگین از ضروریات انبارداری می‌باشد. اهمیت قفسه بندی تنها مختص کالاهای بزرگ یا سنگین نیست. کالاهای کوچک و ریز نیز به طبقه‌بندی نیاز دارند، چرا که به‌دلیل ویژگی‌های فیزیکی این اجناس، بدون طبقه‌بندی، دسترسی به آنها سخت تر و زمان‌بر است.
انواع قفسه بندی انبار
قفسه‌های موجود در بازار را میتوان براساس ویژگیها، کاربرد، قیمت و ثابت یا متحرک بودن تقسیم‌بندی کرد. در قفسه بندی صنعتی از انواع قفسه‌های انبار در ابعاد بزرگ و ثابت استفاده می‌شود. جابه‌جا کردن کالا در قفسه‌های بزرگ مستلزم استفاده از تجهیزات جابجایی مکانیکی مثل ماشین‌های مخصوص گذاشت و برداشت بار همچون لیفتراک، پالت استکر و یا ریچتراک است. در ادامه به معرفی انواع قفسه بندی و کاربرد آنها می‌پردازیم.
- قفسه بندی پالت راک
این نوع از قفسه بندی، مختص کالاها و اجناس سنگین و با حجم بالا است. هرگونه کالایی که قابلیت حمل با پالت را داشته باشد، گزینه مناسبی برای نگهداری در قفسه‌های پالتی است. برای حمل کالاهای قابل جای‌گذاری در قفسه‌های پالت راک، از ماشین‌هایی همچون لیفتراک استفاده می‌شود. برای بهره‌برداری بیشتر از این نوع قفسه‌ها و طبقه‌بندیِ بهینه‌ی کالاها، میتوان متناسب با اندازه‌ی بسته‌بندی اجناس و فضای موجود، ابعاد قفسه بندی را تغییر داد. از قفسه‌های پالت راک میتوان در سردخانه‌ها، سالن‌های تولید یا انبارهای پخش استفاده کرد.
- قفسه بندی درایوین یا خودراهرو
قفسه‌های درایوین یا خودراهرو مختص کالاهای پالتی و سنگین است. از جمله مزایای این نوع قفسه بندی این است که قسمت‌هایی که به‌عنوان راهرو استفاده می‌شوند همان محلهایی هستند که جهت نگهداری پالتها و کالاها استفاده می شود، بنابراین نهایتِ بهره‌برداری را از این نوع قفسه‌ها میتوان کرد. قفسه‌های درایوین در ارتفاع انعطاف پذیر بوده و می‌توانند بارهای یک تن و بیشتر را تحمل کنند. از قفسه بندی درایوین برای انبار محصول، مواد اولیه، مواد غذایی، سردخانه‌ها و همچنین بسیاری انبارهای بزرگ استفاده می‌شود.
- قفسه بندی بازویی
اگر قصد قفسه بندی کالاهای با حجم بزرگ، غیرمتعارف، حجیم و شاخه‌ای همچون شاخه‌های میلگرد یا تخته‌های الوار را دارید، قفسه‌های بازویی بهترین انتخاب خواهند بود. قفسه‌های بازویی به‌صورت پیچ و مهره‌ای بوده و قابلیت تغییر سایز دارند. این قفسه بندی از نوع سازه های سنگین محسوب شده و تحمل کالاهای با وزن بالا را دارد. برای جابه‌جایی کالا در این نوع قفسه‌ها از لیفتراک‌های مخصوص استفاده می‌کنند. از مزایای چنین قفسه‌هایی حذف ستون در قسمت جلوی قفسه است که این ویژگی باعث سهولت در بارگذاری یا برداشت کالا می‌شود.
- قفسه بندی پانل راک
قفسه بندی پانل راک مخصوص کالاهای نیمه سنگین است که با دست قابل حمل است و نیاز به حمل توسط ماشین‌هایی مثل لیفتراک ندارند. این قفسه‌ها، که به قفسه‌های بالکی یا راک کفپوش دار نیز معروفند، برخلاف قفسه‌های پالت راک، دارای کفپوش هستند و برای جای‌گذاری کالا نیازی به پالت ندارند. قفسه‌های پانل راک جزو قفسه‌های ثابت هستند که در چند طبقه قابلیت اجرایی دارند و چیدمان بار در بین قفسه ها به صورت دستی انجام می‌گیرد. معمولا برای جای‌گذاری و برداشت کالا مابین طبقات از پله‌های فلزی بین قفسه‌ها استفاده می‌شود.
- قفسه بندی ایزی راک
این نوع قفسه بندی که به راک سبُک نیز شهرت دارد، مخصوص انبارهای نه‌چندان بزرگ و کالاهای نسبتا سبک است. از مزایای قفسه ایزی راک، نصب سریع و آسان آن است. ضمن آنکه برای جای‌گذاری کالا یا اجناس به ماشین‌های سنگین نیازی نیست و نیروی انسانی می‌تواند کالا را در قفسه‌ها جای‌گذاری یا جابه‌جا کند. این نوع قفسه بندی مناسب انبارهای متوسط و کوچک یا بایگانی است که کفه های آن بسته به طول آن می‌تواند وزنهای مختلفی تا حدود 600 کیلوگرم را تحمل نماید.
- قفسه بندی پیچ و مهره‌ای یا مشبک
یکی از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین نوع قفسه بندی، قفسه بندی پیچ و مهره‌ای یا مشبک است که مختص کالاهای کم حجم و سبک است. نصب این نوع قفسه بسیار آسان بوده و کالاها را به‌سادگی میتوان در آن جابه‌جا کرد. از مزایای این نوع قفسه بندی این است که وابسته به اندازه و شکل فضا نیست و به‌دلیل انعطاف در طراحی و نصب، برای هرگونه محیطی مناسب است. آنچه استفاده از این قفسه‌ها را پرکاربرد کرده قابلیت باز و بسته شدن آسان آن‌هاست. مصرف‌کننده می‌تواند هر بار که تمایل به تغییر جای‌گذاری قفسه‌ها دارد آن را به‌آسانی باز و در محل جدید مجددا نصب نماید. قفسه‌های پیچ و مهره‌ای نسبت به دیگر انواع قفسه‌ها قیمت پایین‌تر و به‌صرفه‌تری دارند.
جمع‌بندی
طبقه‌بندی اجناس و کالاها در انبار ضرورتی انکارناپذیر است. بدون طبقه‌بندی و چیدمان مناسب، دسترسی به کالای موردنظر دشوار خواهد بود. بنابراین مهم است متناسب با نوع کالا، اندازه، جنس و کاربردِ آن، اقدام به قفسه بندی انبار کرد. بدیهی است برای بارهای سنگین و حجیم از قفسه های پالتی و سنگین و برای بارهای سبک و کم حجم از قفسه‌های سبک‌تر استفاده می‌شود.
