ضعف اقتصاد و سیاست‌های فعالانه فدرال‌رزرو، ارزش‌دلار را از ماه ژوئن به این سو پایین برده است. آیا این وضعیت ادامه می‌یابد؟
سه ماه پیش که بحران بدهی در اروپا به نگرانی بازار‌ها درباره ریسک مستقل منجر شد، به نظر می‌آمد که تمام راه‌ها به‌دلار ختم می‌شود. ارزش‌دلار در برابر دیگر ارز‌های بزرگ جهانی یعنی ین، پوند و یورو، رو به افزایش بود. در حالی که سرمایه‌گذاران مطمئن نبودند که نقدینگی خود را در قالب چه ارزی نگه دارند، به نظر می‌آمد که نقش‌دلار به عنوان ارز ذخیره دنیا به مزیتی بسیار گرانبها برای آن تبدیل شده است. اقتصاد آمریکا بهترین اقتصاد در میان گروهی از اقتصادهای ضعیف به نظر می‌رسید. ظاهرا صحنه برای بهبود دلار چیده شده بود.
تغییر در شرایط واحدهای پولی
اما حالا شرایط به سرعت تغییر کرده است. در ۱۱ آگوست، دلار با نرخ برابری ۷/۸۴ ین به کمترین ارزش خود طی ۱۵ سال گذشته در برابر این واحد پولی رسید؛ اما با نرخ برابری ۲۹/۱دلار به ازای هر یورو در مقابل این ارز قد علم کرد، هر چند این رقم هنوز در مقایسه با اوائل ژوئن (که یورو در بدترین وضعیت خود قرار داشت) بسیار ضعیف‌تر بود (رجوع کنید به نمودار ۱). کاهش ارزش دلار طی هفته‌های اخیر به وضعیت ضعیف‌تر پدید آمده در اقتصاد و مخصوصا شرایط موجود در بازار کار ارتباط دارد. در ۱۰ آگوست فدرال رزرو قبول کرد که بهبود اقتصاد، احتمالا سرعتی کمتر از آنچه انتظار می‌رفت، خواهد داشت. این نهاد پولی نرخ بهره اصلی خود را در محدوده هدف ۲۵/۰-۰ نگه داشت و از این اعتقاد خود که نرخ‌های بهره باید برای «یک دوره طولانی‌مدت» پایین نگه‌داشته شوند، عدول نکرد. به علاوه، این بانک اعلام کرد که درآمد‌های حاصل از سررسید اوراق قرضه رهنی تحت مالکیت خود را دوباره در اوراق قرضه دولتی سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا از نزول تدریجی ترازنامه خود (و بنابراین حجم پول نقد در دسترس) جلوگیری کند.
این تغییر ملایم در سیاست‌های فدرال رزرو به میزان گسترده‌ای مورد پذیرش قرار گرفت. این امر نشانگر نگرانی‌های موجود درباره اقتصاد بود و در عین حال به انجام اقدامات ناشی از ترس و نگرانی خاتمه داد، اما نتوانست از افت بازار‌های بورس در روز بعد از انتشار این اعلامیه جلوگیری کند – احتمالا به این خاطر که سرمایه‌گذاران انتظار داشتند که بانک مرکزی از این هم فراتر رود و خود را به دور جدیدی از خرید دارایی متعهد کند یا احتمالا به این خاطر که لحن محتاطانه‌تر فدرال‌رزرو درباره اقتصاد، آنها را نگران کرده بود. اما کماکان به نظر می‌آمد که تغییر سیاست‌های فدرال‌رزرو تایید می‌کند که این بانک در مقایسه با دیگر بانک‌های مرکزی دنیا علاقه بیشتری به تداوم سیاست پولی آسان خود دارد – برداشتی که به کاهش ارزش‌دلار انجامیده و به صادرات آمریکا کمک کرده است. روز پیش از اعلام این تصمیم از سوی فدرال‌رزرو، بانک مرکزی ژاپن اعلام کرد که تغییری در سیاست پولی خود نمی‌دهد. بانک مرکزی اروپا (ECB) با لغو حمایت خود از نظام بانکی در قبال نقدینگی اضطراری، امکان افزایش نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت بازار را فراهم آورده است.
اتفاقات آمریکا و سرنوشت دلار !
اتفاقاتی که در آمریکا رخ می‌دهد، سرنوشت‌دلار را تعیین نمی‌کند، زیرا نرخ‌های بهره دو رویه دارند. بهبود دوباره یورو از ماه ژوئن به بعد، تا حدی به این خاطر بوده که اطمینان بازار‌ها از مقابله اروپا با مشکلات ناشی از بدهی‌های مستقل بیشتر شده است. قدرت این واحد پولی همچنین بهبود وضع اقتصاد را منعکس می‌کند. انتظار می‌رفت که ارقام جدید نشان دهند که رشد جی‌‌دی‌پی منطقه یورو در سه‌ماه دوم (عمدتا به خاطر رونق اقتصاد آلمان)، اندکی سریع‌تر از آمریکا باشد. اما مشکل سرعت اندک رشد در کشورهای پیرامونی منطقه یورو هنوز از میان نرفته است. یوروی پر‌قدرت، عدم رقابت‌پذیری صادراتی را در ایتالیا، اسپانیا، یونان و پرتغال تشدید می‌کند. به این دلیل است که بسیاری از تحلیل‌گران فکر می‌کنند یورو احتمالا دوباره تضعیف خواهد شد.
در مقابل ممکن است، بهبود ین کماکان ادامه پیدا کند. این واحد پولی در سطوحی با دلار مبادله می‌شود که آخرین بار بعد از بحران پزو در اواسط دهه ۱۹۹۰ مشاهده شد (در آن زمان، ین ارز ذخیره‌ای بهتری در مقایسه با دیگر واحدهای پولی محسوب می‌شد). اما ممکن است قدرت‌گیری دوباره ین به آن اندازه که به نظر می‌رسد، برای صادرات ژاپن دردناک نباشد. سال‌ها کاهش قیمت در ژاپن، همراه با تورم اندک در سایر کشور‌ها این معنا را به همراه دارد که نرخ ارز موثر واقعی، از متوسط آن از سال ۱۹۹۰ به بعد کمتر است (رجوع کنید به نمودار ۲). از آن جا که دستمزد‌ها و قیمت‌ها در ژاپن در مقایسه با آمریکا و اروپا کاهش یافته است، صادرات آن می‌تواند با نرخ ارز اسمی قوی‌تر کنار آید.
حال آنچه نیاز به توضیح دارد، این نیست که چرا ین اخیرا قدرت پیدا کرده است، بلکه باید توضیح داد که چرا پیش از این تا این اندازه ضعیف بوده است. کیت جاکس از سوسیته‌جنرال می‌گوید که بخش عمده‌ای از پاسخ این سوال به بازدهی اندکی اوراق قرضه در ژاپن بازمی‌گردد. او خاطر‌نشان می‌کند که «میزان تملک ین چندان زیاد نیست، زیرا ژاپن تا به حال کمترین نرخ‌های بهره را در دنیا داشته است.» اما هم‌اکنون کاهش بازدهی اوراق قرضه در آمریکا همانند بسیاری از کشورهای اروپایی، اندکی بر جذابیت ژاپن برای سرمایه‌گذاری افزوده است. هر چه دیگر کشورهای ثروتمند دنیا شباهت بیشتری به ژاپن پیدا کنند، دلیل کمتری برای دوری جستن از ین وجود خواهد داشت. حتی گفته می‌شود چین به عنوان بخشی از تلاش برای تنوع‌بخشی به ذخایر ارزی خود و کاهش سهم‌دلار در آنها در حال خرید اوراق قرضه دولت ژاپن بوده است.
نگهدای ین در ژاپن بلی یا خیر !
این علاقه به نگهداری ین کاملا خوشایند ژاپنی‌ها نیست. به ویژه در این روز‌ها که تقاضای کل در کشورهای ثروتمند تا این اندازه پایین آمده است و صادرات به بازار‌های نو‌ظهور، بهترین راه برای رستگاری اقتصادی به نظر می‌رسد، واحد پولی ارزان بسیار پر‌ارزش زیادی تلقی می‌شود. وزارت دارایی ژاپن از این امر گلایه دارد که تغییرات اخیر ین، «تا حدودی یک‌طرفه بوده است. این لحن کلام به این احتمال دامن زده است که مقامات ژاپنی به زودی برای مهار افزایش ارزش ین وارد صحنه شوند. اما چنین کاری تلاش‌های کشورهای ثروتمند دنیا برای ترغیب چین به آماده‌سازی شرایط برای افزایش ارزش یوآن را ضایع می‌کند. محتمل‌تر این است که بانک‌های مرکزی اروپا و ژاپن به پیروی از فدرال‌رزرو، آسان‌گیری مقداری خود را (ولو اندک) افزایش دهند – یا ریسک افزایش نرخ ارز را به جان بخرند. جدال برای دستیابی به واحد پول ارزان، در نهایت تنش‌هایی را میان دو سوی اقیانوس اطلس (و نیز میان دو سوی اقیانوس آرام) به وجود خواهد آورد، زیرا همه نمی‌توانند نرخ ارز خود را یک‌باره پایین بیاورند. با این حال، دلار فعلا جایزه پول ارزان را از آن خود کرده است.
منبع: اکونومیست، ترجمه محسن رنجبر به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد
