یادداشت‌های مدیریتی

الگوبرداری یا تقلید در فضای کسب و کار ایران؟

در این مطلب با نگاهی به کپی برداری برخی تبلیغات ایرانی از نمونه های خارجی (مثل صنایع غذایی فامیلا و پوشک مای بی بی) موضوع تقلید در فضای کسب و کار ایران را بررسی کرده ایم.

واژه ی تقلید (imitation) یک بار منفی همراه با خود دارد. اما در کسب و کار نباید همواره تقلید را نفی کنیم و شاید در بسیاری از موارد بهتر باشد آن را الگو برداری بدانیم. بهبود تطبیقی بحث مفصلی است که دقیقاً به همین موضوع می پردازد یعنی الگو برداری از مدل کسب و کار بهترین های صنعت برای بهبود وضع کسب و کار بنگاه اقتصادی. بنابراین حتی در تئوری هم، موضوع الگوبرداری برای کسب و کارها، توصیه شده است و Benchmarking یا همان بهبود تطبیقی دارای روشها و متدهای قابل اعتنایی است.

مرز بین تقلید و الگوبرداری ؟

اما واقعاً مرز بین تقلید و الگوبرداری کجاست؟ واقعاً پذیرفتن خطرهای یک نوآوری بهتر است یا تقلید از یک تجربه ی موفق؟ گری آر.دال در کتاب Advertising For Dummies پیرامون نوآوری و تقلید در تبلیغاتی می نویسد: « هنگام نوشنن آگهی های تبلیغاتی اگر برای یافتن شیوه ی خلاقانه ی خودتان از ایده ها،شیوه ها و فنون دیگر کمک بگیرید، هیچ اشکالی ندارد.البته من نمی گویم که کلمه به کلمه ی متن آگهی دیگری را بردارید یا ایده ی شخص دیگر را از چنگش درآورید.فقط می خواهم بگویم تبلیغات ابتکاری دیگران همیشه الهام بخش است. حتی بزرگان تبلیغات هم چنین کاری را می کنند. معمولاً شرکتی تبلیغاتی دیدگاهی نوین و جدید ارائه می دهد؛ چیزی که قبلاً مشابهش دیده نشده و سپس ناگهان همه شروع به تقلید از این دیدگاه می کنند. همیشه همین اتفاق می افتد. فقط مطمئن باشید که فرق بین تقلید و سرقت را خوب می دانید ! »

نوشته ی گری آر.دال خواننده را به تقلید از آگهیهای موفق ترغیب می کند و تنها در انتها هشدار می دهد که از سرقت پرهیز کنید. کماکان مرز بین تقلید و سرقت مشخص نشده است. اما می توان متوجه شد که الگوبرداری یک تکنیک کارآمد خواهد بود. و این موضوع حتی در تبلیغات که اساساً ماهیتی خلاقانه دارد نیز مردود نیست.

به هر حال باید بگوییم که الگوبرداری و شاید تقلید در فضای کسب و کار تمام دنیا دیده می شود اما نگارنده معتقد است که در بازار ایران این موضوع بسیار پررنگ تر از سایر بازارهای جهان است. این تقلید در زمینه های مختلف از مدل کسب و کار، ایده ی کسب و کار و … وجود دارد تا طرح و شکل بسته بندی و حتی تبلیغات. ( مطلب چی توز، یک برند ایرانی با طعم تقلید را بخوانید.) این الگوبرداری زمانی که از سوی شرکتهای تازه تاسیس و کوچکِ بازار که اساساً ماهیتی دنباله رو  (Follower) دارند، پذیرفتنی است، اما آیا واقعاً تقلیدِ صرف برای رهبران بازار قابل قبول است؟

همان طور که اشاره شد، به نظر می رسد به دلیل عدم حضور پررنگ و رسمی بسیاری از برندهای جهانی در بازار ایران، محصولاتی که در بازار ایران رهبر هستند، تقلید از رقبای بین المللی را در برنامه ی خود قرار داده اند. یکی از حوزه هایی که به دفعات شاهد این تقلیدها هستیم، تبلیغات و تیزرهای تلویزیونی است. این موضوع به قدری شدت گرفته است، که هر تبلیغ ایرانی با ایده ی جالب و جذاب ، این شک را ایجاد می کند، که احتمالاً نمونه ی مشابه خارجی با همین ایده قبلاً ساخته شده است و این تصور معمولاً با کمی تحقیق تایید می شود !

نمونه‌ای از تقلید در مای بی‌بی

به عنوان مثال می توان به تبلیغات پوشک My baby اشاره کرد که تشابه بالایی با تشابه یک پوشک ترکیه ای دارد. این تشابه در ملودی و انیمیشن کاملاً مشهود است. می توانید این دو تیزر تبلیغاتی را در ادامه مشاهده فرمایید. تیزر اول، مربوط به Mybaby و تیزر دوم مربوط به شرکت ترکیه ای است.

تیزر تبلیغاتی شرکت ایرانی تولید کننده پوشک بچه

تیزر تبلیغاتی شرکت ترکیه ای تولید کننده پوشک بچه

یا تبلیغات محصولات صنایع غذایی فامیلا که کاملاً با یک نمونه ی خارجی تشابه دارد. در این آگهی به خصوص که به آن اشاره میکنیم و مربوط به زیتون فامیلا می باشد، اگر از زبان آگهی صرفنظر کنیم، این دو تیزر ۱۰۰% تشابه دارند. در ساخت این تیزر نه تنها ایده ی تبلیغات کپی برداری شده است، بلکه متن اگهی (دیالوگها) و میزانسن تصویر نیز کپی شده است ! جالب است، کارگردان ایران حتی برای شخصیتها نیز از نمونه ی خارجی کپی برداری کرده است، یعنی در این اگهی خلبان هواپیما کمی چاق و دارای اضافه وزن است، که در آگهی ایرانی نیز دقیقاً از چنین فرمی برای خلبان استفاده شده است. شما می توانید تصور کنید که اگهی خارجی دوبله شده است و به جای محصول خارجی، زیتون فامیلا قرار گرفته است ! این روند در یکی دیگر از تیزرهای فامیلا نیز وجود دارد. حالا باید دید آیا مدیران فامیلا که از شرکتهای زیرمجموعه ی پاکشو (گلرنگ، اوه، سافتلن،اسپیف و …) هستند،از این کپی برداری خبر داشته اند یا شرکت سازنده ی آگهی بدون اطلاع آنها چنین تیزری را ساخته است.

این مقاله توسط آقای سید حمیدرضا عظیمی نوشته شده است.

سید حمیدرضا عظیمی

سید حمیدرضا عظیمی، دانش آموخته مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی امیرکبیر در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی با گرایش بازاریابی از دانشگاه شهید بهشتی و دکتری مدیریت از دانشگاه علامه طباطبایی که از سال 1382 فعال فضای تجارت الکترونیک بوده و هم اکنون از مدرسین مدیریت بازاریابی و به طور مشخص بازاریابی اینترنتی (Digital Marketing) است. رزومه کامل من را اینجا ببینید

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا